Prawne wymogi budowy studni, w tym głębinowej

Generalnie budowa studni nie wymaga dopełnienia specjalnie skomplikowanych formalności i sprowadza się do zachowania odpowiednich odległości pomiędzy studnią a innymi obiektami. Sprawy komplikują się, gdy mówimy o studni głębinowej głębszej niż 30 metrów i o wykorzystywaniu wody na cele spożywcze, a już zwłaszcza nie tylko na wyłączne potrzeby właściciela działki.

Podstawowe wymogi względem usytuowania studni na działce oraz budowy samej studni znajdziemy w rozdziale 6 rozporządzenia ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 1422 ze zm.; dalej rwt).

Zasadniczo wyróżniamy dwa rodzaje studni:

• studnie kopane, oraz

• studnie wiercone.

Studnie kopane to tradycyjne studnie, które można jeszcze spotkać w większości starszych gospodarstw na wsiach. Ich głębokość nie przekracza zazwyczaj kilku metrów, a wykop takiej studni wykonywany jest zwykle ręcznie.

Charakterystyczne dla tego rodzaju studni jest wpuszczenie do wykopu kręgów betonowych (cembrowina), których zadaniem jest ochrona ścian wykopu przed osuwaniem. Takie betonowe kręgi powinny być szczelnie połączone, dzięki czemu do wnętrza studni nie będzie dostawać się woda z wyższych, zanieczyszczonych zwykle warstw.

Ponieważ woda napływa do studni od dołu wykopu, należy wyłożyć dno żwirem lub zaopatrzyć w perforację, czyli specjalną siatkę z otworami. Dawniej wodę z takiej studni czerpano ręcznie lub przy użyciu kołowrotów lub żurawi. Dziś wykonuje się to zwykle przy pomocy ssącej zanurzeniowej pompy elektrycznej.

Drugi rodzaj studni to studnie wiercone, zwane też głębinowymi lub rurowymi. Głębokość studni głębinowych często przekracza 10 m, a wykonuje się je przy za pomocąy specjalnej wiertnicy. Studnia głębinowa działa dzięki zastosowaniu dwóch rur: rury osłonowej oraz rury filtracyjnej. Pierwsza dociera w pobliże warstwy wodonośnej, a druga wnika w tę warstwę. Dookoła rury wykonuje się obsypkę ze żwiru, który usprawnia dopływanie wody.

Na górze rura osłonowa zakończona jest obejmą nośną, w której znajdują się przyłącza wodne oraz zawór odcinający. Jeśli studnia ma powyżej 8 metrów, niemożliwe jest zassanie wody. W takim wypadku na dnie studni umieszcza się specjalną, głębinową pompę tłoczącą.

Do przydomowych studni dobierane są różne pompy. Obecnie już bardzo rzadko montuje się pompy o napędzie ręcznym. Czerpanie wody z ich pomocą wymaga bowiem dość dużo wysiłku i jest po prostu zbyt czasochłonne. Jeśli jednak zdarzają się nam częste przerwy w dostawie prądu, warto pomyśleć o tego typu ręcznej pompie do studni jako o rozwiązaniu zastępczym.

Wśród pomp o napędzie elektrycznym wyróżniamy pompy samozasysające oraz pompy zanurzone.

Wyróżniamy trzy typy wód, z których tylko jeden nadaje się do spożycia. Najwyżej przy powierzchni ziemi znajduje się woda zaskórna. Ze względu na to, że szczególnie jest ona narażona na kontakt ze środowiskiem zewnętrznym, a co za tym idzie – różnymi zanieczyszczeniami, nie powinna być ona spożywana.

Studnie kopane sięgają do wód gruntowych. Są to wody, które nie są tak bardzo narażone na kontakt ze środowiskiem zewnętrznym jak wody przypowierzchniowe, jednak mimo wszystko znajdują się one na tyle płytko, że ich skład często bywa wątpliwy.

Woda, którą można spożywać, to woda wgłębna. Na jej czystość chemiczną i bakteriologiczną wpływa obecność warstwy nieprzepuszczalnej ponad zwierciadłem wody, która chroni ją przed niekorzystnym wpływem czynników zewnętrznych.

Głębokość, jaką powinna mieć przydomowa studnia głębinowa,jest uzależniona jest od kilku czynników. Jak wskazano powyżej, studnie kopane sięgają zazwyczaj płycej, zaś studnie wiercone zaś mogą mieć nawet kilkanaście metrów głębokości.

Powszechne jest przekonanie, że im głębiej występuje woda, tym jest ona bardziej czysta i mniej podatna na zanieczyszczenia. Nie zawsze jednak jest to prawda, ponieważ często głębsze wody są bardziej zanieczyszczone żelazem.

Aby ustalić głębokość wykopu pod studnię wierconą, należy wykonać odpowiednie badania geologiczne. Podstawowe badania geologiczne w przypadku studni polegają na rozpoznaniu budowy geologicznej oraz warunków hydrogeologicznych na badanym obszarze.

W wyniku takich badań otrzymujemy obraz profilu litologicznego, który mówi o głębokości występowania poszczególnych warstw wodonośnych oraz o ich miąższości. Obraz ten pomaga więc profesjonalnie dobrać parametry otworu, takie jak:

• średnica rur,

• długość filtra,

• głębokość posadowienia filtra.

Warto także dodać, że badania takie mogą pomóc zaoszczędzić pieniądze, jeśli okaże się, że w miejscu, w którym chcemy wiercić, jednak nie ma odpowiedniej warstwy wodonośnej.

Chcąc właściwie umiejscowić studnię na działce, powinniśmy wziąć pod uwagę kilka czynników. Podstawową sprawą jest oczywiście dostępność do warstw wodonośnych. Ale Jednak to nie jedyny aspekt. Studnia powinna także znajdować się w miejscu bezkolizyjnym oraz w odpowiedniej odległości od potencjalnych źródeł zanieczyszczeń. Miejsce wykopu lub odwiertu wskazuje hydrolog na podstawie dostępnych badań. Jeśli przeprowadzono dokładne badania geologiczne, nie powinno stanowić to problemu.

Jednak odpowiednia warstwa wodonośna to jeszcze nie wszystko. Studnia powinna być umiejscowiona zgodnie z przepisami rwt, które określa jej minimalną odległość od takich obiektów, jak:

• granica działki,

• rów przydrożny,

• szambo,

• kanalizacja.

Jeżeli zamierzamy pobierać wodę ze studni na cele spożywcze, wówczas w przypadku każdej studni (tak kopanej, jak wierconej), odległość powinna wynosić, licząc od osi studni, do:

1. granicy działki – co najmniej 5 m;

2. osi rowu przydrożnego − co najmniej 7,5 m;

3. budynków inwentarskich i związanych z nimi szczelnych silosów, zbiorników do gromadzenia nieczystości, kompostu oraz podobnych szczelnych urządzeń − co najmniej 15 m;

4. najbliższego przewodu rozsączającego kanalizacji indywidualnej, jeżeli odprowadzane są do niej ścieki oczyszczone biologicznie w stopniu określonym w przepisach dotyczących ochrony wód − co najmniej 30 m;

5. nieutwardzonych wybiegów dla zwierząt hodowlanych, najbliższego przewodu rozsączającego kanalizacji lokalnej bez urządzeń biologicznego oczyszczania ścieków oraz do granicy pola filtracyjnego − co najmniej 70 m.

W przypadku studni kopanej dodatkowo obudowa studni powinna być wykonana z materiałów nieprzepuszczalnych i niewpływających ujemnie na jakość wody, a złącza elementów obudowy powinny być należycie uszczelnione. Warunek ten uważa się za spełniony, jeżeli inwestor zaspoinował kręgi betonowe od wewnątrz na całej wysokości studni, a od zewnątrz do głębokości co najmniej 1,5 m od poziomu terenu.

Część nadziemna studni kopanej, niewyposażonej w urządzenie pompowe powinna mieć wysokość co najmniej 0,9 m od poziomu terenu oraz być zabezpieczona trwałym i nieprzepuszczalnym przykryciem, ochraniającym wnętrze studni i urządzenia do czerpania wody. Z kolei część nadziemna studni kopanej, wyposażonej w urządzenie pompowe, powinna mieć wysokość co najmniej 0,2 m od poziomu terenu. Przykrycie jej powinno być dopasowane do obudowy i wykonane z materiału nieprzepuszczalnego oraz mieć nośność odpowiednią do przewidywanego obciążenia.

Teren otaczający studnię kopaną, w pasie o szerokości co najmniej 1 m, licząc od zewnętrznej obudowy studni, powinien być pokryty nawierzchnią utwardzoną, ze spadkiem 2% w kierunku zewnętrznym. W ten sam sposób należy zabezpieczyć teren przy ujęciu wód podziemnych za pomocą studni wierconej w promieniu co najmniej 1 m od wprowadzonej w grunt rury, a przejście rury studziennej przez nawierzchnię utwardzoną powinno być uszczelnione.

Właściciel gruntu ma prawo do tzw. zwykłego korzystania z wody podziemnej znajdującej się w jego gruncie, ale już do wykonywania urządzeń wodnych może potrzebować osobnego pozwolenia wodnoprawnego.

Może się jednak okazać, że w takim wypadku konieczne będzie zgłoszenie zamiaru budowy. Decydująca w tym zakresie będzie zgoda od danego organu i to, czy planowane przez nas zakończenie studni „na gruncie” (ocembrowanie, utwardzenie itd.), uczyni ją już urządzeniem wodnym albo budowlą, czy też jeszcze nie.

W przypadku studni głębszych niż 30 m albo gdy pobór wody będzie przekraczał 5000 litrów na dobę, konieczne jest uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego, a to już wiąże się z kosztami (m.in. operatu wodnoprawnego). Studnia głębsza niż 100 m wymaga spełnienia wymogów Prawa geologicznego i górniczego.

Żadnego urzędu nie będzie interesowała jakość wody wydobywanej przez nas na własne cele. Jeżeli jednak chcemy wodą z naszego indywidualnego ujęcia zaopatrywać więcej niż 50 osób lub dostarczać więcej niż średnio 10 m³ wody na dobę, to woda musi spełniać wymagania określone w rozporządzeniu ministra zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. z 2017 r. poz. 2294).

Kosztów budowy studni nie da się jednoznacznie określić. Zależą one od różnych czynników, w tym przede wszystkim od warunków gruntowo-wodnych. Im płytsza jest warstwa wodonośna i im większa jest jej wydajność, tym oczywiście koszty będą mniejsze.

Koszty mogą także zwiększyć się, jeśli okaże się, że woda w wykonanej studni nie jest zdatna do picia. Wówczas konieczny będzie także zakup specjalnych filtrów do uzdatniania wody. Ceny odwiertów, w zależności od lokalizacji i wielu innych czynników, kształtują się średnio w granicach 250-–300 zł.

W tej cenie zwykle mieści się rura osłonowa, jednak trzeba doliczyć jeszcze koszt pompy głębinowej. Koszt takiej pompy uzależniony jest od jej rodzaju i parametrów i wynosi od 200 do 1.500 zł. Cena zbiornika hydroforowego w zależności od jego pojemności to 300-–1.000 zł.

Podstawa prawna:

• rozporządzenie ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 1422 ze zm.);

• rozporządzenie ministra r. z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. z 2017 r. poz. 2294).

Marcin Sarna