Ekspertyza geotechniczna. Kiedy jest niezbędna do budowy?

To czy geotechniczne warunki posadowienia obiektów są w ogóle potrzebne zależy od decyzji projektanta. Powinny one stanowić część projektu budowlanego.

Ustawa z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r., poz. 1332 ze zm.; dalej: pb) przewiduje w art. 35 ust. 3 pkt 4, że projekt budowlany powinien zawierać wyniki badań geologiczno-inżynierskich oraz geotechniczne warunki posadowienia obiektów budowlanych. Nie oznacza to jednak, że każdy projekt budowlany musi te ekspertyzy w sobie zawierać. Prawo budowlane nakazuje zamieszczenie w projekcie wyników badań oraz warunków geotechnicznych jedynie „w zależności od potrzeb”.

Niestety, ustawodawca nie wyjaśnia kto i na podstawie jakich przesłanek powinien stwierdzić zaistnienie tych potrzeb. W związku z powyższym decyzja o sporządzeniu wyników badań lub warunków geotechnicznych a w konsekwencji odpowiedzialność za tą decyzję spoczywa na osobie sporządzającej projekt budowlany. Jest to rezultat tego, że oba dokumenty stanowią integralną część projektu budowlanego.

To czy projektant prawidłowo ocenił potrzebę sporządzenia dokumentów weryfikuje w pierwszym rzędzie organ wydający pozwolenie na budowę. Jeżeli uzna on, że projekt powinien jednak zawierać wyniki badań i warunki to najpierw wezwie do ich sporządzenia a w razie ich niedostarczenia odmówi wydania pozwolenia na budowę.

Dokumentacja geotechniczna ma na celu bezpieczne i racjonalne zaprojektowanie i wykonanie obiektu budowlanego. Skoro ma służyć celom projektowym, a więc stanowić między innymi podstawę rozwiązań konstrukcyjnych, to musi zostać wykonane przez opracowaniem samego projektu budowlanego. Z tego też powodu uzupełnienie projektu budowlanego o warunki geotechniczne w toku postępowania o wydanie pozwolenia na budowę jest niekiedy praktycznie niemożliwe.

Szczegółowe przepisy dotyczące warunków geotechnicznych znajdują się w Rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z 25 kwietnia 2012 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych (Dz.U. z 2012 r. poz. 463 rgwpob). Rozporządzenie określa co ma się znaleźć w warunkach geotechnicznych, których głównym celem jest opisanie właściwości podłoża gruntowego i ocena jego współpracy z obiektami budowlanymi w celu oszacowania ryzyka wystąpienia uszkodzeń tych obiektów.

Z tak sformułowanej funkcji warunków można próbować wywnioskować co znaczy wspomniane wyżej określenie „w zależności od potrzeb”. Wydaje się więc, że sporządzenie warunków geotechnicznych będzie potrzebne gdy obiekt budowlany ma być posadowiony na terenie o niekorzystnych warunkach geotechnicznych, przy intensywnej rozbudowie infrastruktury miejskiej czy przy wprowadzaniu nowych rozwiązań technologicznych.

Odbierając projekt budowlany z warunkami geotechnicznymi upewnijmy się (w miarę swoich niefachowych możliwości), że warunki polegają na:

• zaliczeniu obiektu budowlanego do odpowiedniej kategorii geotechnicznej;

• zaprojektowaniu odwodnień budowlanych;

• przygotowaniu oceny przydatności gruntów stosowanych w budowlach ziemnych;

• zaprojektowaniu barier lub ekranów uszczelniających;

• określeniu nośności, przemieszczeń i ogólnej stateczności podłoża gruntowego;

• ustaleniu wzajemnego oddziaływania obiektu budowlanego i podłoża gruntowego w różnych fazach budowy i eksploatacji, a także wzajemnego oddziaływania obiektu budowlanego z obiektami sąsiadującymi;

• ocenie stateczności zboczy, skarp wykopów i nasypów;

• wyborze metody wzmacniania podłoża gruntowego i stabilizacji zboczy, skarp wykopów i nasypów;

• ocenie wzajemnego oddziaływania wód gruntowych i obiektu budowlanego;

• ocenie stopnia zanieczyszczenia podłoża gruntowego i doboru metody oczyszczania gruntów.

Od owej kategorii geotechnicznej, do której został zaliczony budynek, zależy:

• zakres czynności (w tym badań) wykonywanych przy ustalaniu warunków geotechnicznych;

• forma przedstawienia warunków geotechnicznych.

Są trzy zasadnicze formy przedstawienia geotechnicznych warunków posadowienia:

• opinia geotechniczna;

• dokumentacja badań podłoża gruntowego;

• projekt geotechniczny.

Informacji o tym jaką kategorię geotechniczną przyjął projektant dla naszego budynku powinniśmy szukać w opinii geotechnicznej. Kategoria zależy od:

• stopnia skomplikowania warunków gruntowych;

• planowanej konstrukcji obiektu budowlanego;

• możliwości przenoszenia odkształceń i drgań;

• stopnia złożoności oddziaływań;

• stopnia zagrożenia życia i mienia awarią konstrukcji;

• wartości zabytkowej lub technicznej obiektu budowlanego;

• możliwości znaczącego oddziaływania obiektu na środowisko.

Warunki gruntowe, o których mowa w pierwszym punkcie, mogą być:

• proste – grunty jednorodne;

• złożone – grunty niejednorodne;

• skomplikowane – grunty objęte występowaniem niekorzystnych zjawisk geologicznych.

Rozróżnia się 3 kategorie geotechniczne:

• pierwszą - posadawianie niewielkich obiektów budowlanych, o statycznie wyznaczalnym schemacie obliczeniowym w prostych warunkach gruntowych, w przypadku których możliwe jest zapewnienie minimalnych wymagań na podstawie doświadczeń i jakościowych badań geotechnicznych;

• drugą – obiekty budowlane posadawiane w prostych i złożonych warunkach gruntowych ale już wymagających ilościowej i jakościowej oceny danych geotechnicznych i ich analizy;

• trzecią – obiekty budowlane posadawiane w skomplikowanych warunkach geotechnicznych, nietypowe obiekty budowlane, których wykonanie lub użytkowanie może stwarzać poważne zagrożenie dla użytkowników, obiekty wysokie, niektóre tunele, zabytki itp.

Najważniejszą decyzją sporządzającego warunki geotechniczne jest zaliczenie budowanego obiektu do określonej powyżej kategorii. W ten sposób mniej lub bardziej ulegnie zawężeniu swoboda działań architekta i przede wszystkim konstruktora. Wpłynie to także znacząco na koszty całej budowy. Dlatego też nierzadko dochodzi na tym etapie do różnicy zdań między wykonawcą badań geotechnicznych a inwestorem.

Ostatnie słowo należy do naturalnie do projektanta, który zalicza obiekt do określonej kategorii geotechnicznej na podstawie badań geotechnicznych gruntu.

Od badań geotechnicznych gruntu, mających na celu przede wszystkim pozyskanie informacji o właściwościach gruntu w miejscu posadowienia obiektu budowlanego, należy odróżnić roboty geotechniczne. Te ostatnie są wykonywane już w toku budowy i mają na celu:

• wzmocnienie podłoża gruntowego;

• wzmocnienie istniejących fundamentów;

• wykonawstwo robót fundamentowych i ziemnych;

• zapewnienie bezpiecznej realizacji obiektu budowlanego (iniekcje, kotwy, pale, ścianki szczelne, studnie, tunele itd.).

Zakres a czasem i metodę badań geotechnicznych projektant powinien uzgodnić z potencjalnym wykonawcą takich specjalistycznych robót geotechnicznych. Z tego powodu do przeprowadzenia badań geotechnicznych warto zatrudnić tą samą firmę, która w toku budowy (na jej początku) wykonywać będzie same roboty geotechniczne. Dzięki temu inwestor zyskuje pewność, że ten co badał nie będzie w toku robót np. podważał wyników badania czy też kwestionował przyjętych metod badawczych.

Metody badań geotechnicznych to przede wszystkim:

• badania geotechniczne gruntu;

• analiza danych archiwalnych;

• analiza i ocena dokumentacji geotechnicznej, geologiczno-inżynierskiej czy nawet hydrogeologicznej.

Podstawa prawna

• Ustawa z 7 lipca 1994 roku – Prawo budowlane (tekst jedn.:Dz. U. z 2017 r., poz. 1332 ze zm.);

• Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z 25 kwietnia 2012 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych (Dz.U. z 2012 r. poz. 463).

Marcin Sarna